Είναι γνωστό στους κύκλους των συλλεκτών φιλελληνικών αντικειμένων εδω και χρόνια πως την περίοδο του 60-70 οι σκηνοθέτες από το hollywood έρχονταν στην Ελλάδα και αγόραζαν από το μοναστηράκι όπλα που χρησιμοποιήθηκαν στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821. αυτό είναι εμφανές σε ταινίες με πειρατές από το 1960 μέχρι και σήμερα.
Σκηνή από την ταινία του 2007 «οι πειρατές της καραϊβικής στο τέλος του κόσμου» (pirates of the caribbean 3 at world's end)
Η πιστόλα που απειλεί έναν από τους πρωταγωνιστές του έργου είναι μια τυπική ασημένια αρβανίτικη πιστόλα του 19 αιώνα.
Κατά την οθωμανική κατοχή στην Ελλάδαοι ανυπότακτοι άνδρες , μη αντέχοντας τον τουρκικό ζυγό, ανέβαιναν στα βουνά όπου συγκροτούσαν κλέφτικες ομάδες, τους γνωστούς κλέφτικους νταϊφάδες .
Η διάθρωση του νταϊφά είναι σχεδόν ίδια όλα τα χρόνια της τουρκικής κατοχής.Οι ειδικότητες που συναντιούνται ήταν απαραίτητες για την αυτάρκεια και λειτουργιά του νταϊφά.
-καπετάνιος : αρχηγός του νταϊφά
πρωτοπαλίκαρο : υπασπιστής και διάδοχος του καπετάνιου, ήταν πάντοτε επιλεγμένος από τον ίδιο.
ψυχογιοί:ήταν συνήθως ορφανά παιδιά ή συγγενείς κλεφτών οι οποίοι είχαν ως όνειρο να γίνουν κάποια μέρα παλικάρια. Η θέση τους ήταν συνήθως βοηθητική. Φρόντιζαν γιατην παροχή νερού, κουβαλούσαντα πράγματα των καπεταναίων και φυλούσαν τις αποσκευές σε περιπτώσειςεξόρμησης των παλικαριών. Συνήθως ήταν άοπλοι ή έφεραν ένα μαχαίρι.
γιατρός: εμπειρικός χειρούργος με διάφορες ικανότητες σε επεμβάσεις , κατάγματα κ.α.
κονταξής: ο οπλουργός του νταϊφά , έμπειρος στην κατασκευή κοντακιώνκαι γενικότερα επεμβάσεων πάνω στα όπλα.
χαμζάς: ο μπαρμπέρης , υπεύθυνος για να ξυρίζει και να κουρεύει τα παλικάρια.
η ζυγιά: (συνήθως συναντιέται σε μεγάλους νταϊφάδες) οι μουσικοί του νταϊφά, συνήθως αποτελείτο από τρία όργανα , το νάι , τον ταμπουρά και ένα μεγάλο ντέφι
ο μπαϊρακτάρης : ένα διαλεκτό παλικάρι που είχε ως δουλειά να κρατεί το μπαϊράκιτου νταϊφά.
Στις 6 Απριλίου του 1826, μετά από σχεδόν ένα χρόνο πολιορκίας, στην Αγία Παρασκευή Μεσολογγίου οι κεφαλές του Μεσολογγίου συγκάλεσαν σύσκεψη υπό τον μητροπολίτη Ιωσήφ Ρωγών. Μετά από ομόφωνη απόφαση , η έξοδος αποφασίστηκε να γίνει στις 10 με 11 Απριλίου του 1826. Το κείμενο της εξόδου συνετάχθει από τον Νικόλαο Κασομούλη, ο οποίος ήταν γραμματέας του στρατηγού Νικολάου Στουρνάρα. Το κείμενο μας σώζετε από τον ίδιο τον Νικόλαο Κασομούλη στα απομνημονεύματα του με τίτλο ¨Ενθυμήματα στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων¨
«Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος»
Βλέποντες τον εαυτόν μας, το στράτευμα και τους πολίτας εν γένει μικρούς και μεγάλους παρ’ ελπίδαν υστερημένους από όλα τα κατεπείγοντα αναγκαία της ζωής προ 40 ημέρας και ότι εκπληρώσαμεν τα χρέη μας ως πιστοί στρατιώται της πατρίδος εις την στενήν πολιορκίαν ταύτην και ότι, εάν μίαν ημέραν υπομείνωμεν περισσότερον, θέλομεν αποθάνει όρθιοι εις τους δρόμους όλοι.
Θεωρούντες εκ του άλλου ότι μας εξέλιπεν κάθε ελπίς βοηθείας και προμηθείας, τόσον από την θάλασσαν καθώς και από την ξηράν ώστε να δυνηθώμεν να βαστάξωμεν, ενώ ευρισκόμεθα νικηταί του εχθρού, αποφασίσαμεν ομοφώνως:
Η έξοδός μας να γίνη βράδυ εις τας δύο ώρας της νυκτός 10 Απριλίου, ημέρα Σάββατον και ξημερώνοντας των Βαΐων, κατά το εξής σχέδιον, ή έλθη ή δεν έλθη βοήθεια:
Α΄. - Όλοι οι Οπλαρχηγοί οι από την δάμπιαν του Στορνάρη έως εις την δάμπιαν του Μακρή, με τους υπό την οδηγίαν των, μία κολώνα, να ριχθούν εις την δάμπιαν του εχθρού εις την ακρογιαλιάν, εις το δεξιόν. Η σημαία του στρατηγού Νότη Βότζιαρη θέλει μείνει ανοικτή, ως οδηγός του σώματος τούτου. Ο στρατηγός Μακρής να την συνοδεύση με ειδήμονας, όπου γνωρίζουν τον τόπον.
Β΄. - Όλοι οι Οπλαρχηγοί οι από την δάμπιαν του στρατηγού Μακρή έως εις την Μαρμαρούν με τους υπό την οδηγίαν των, μία κολώνα όλοι, να ριχθούν εις τον προμαχώνα αριστερά κατά των εχθρών. Ο στρατηγός Μακρής, με την σημαίαν του ανοικτήν, θέλει είναι οδηγός του σώματος τούτου, αριστερά.
Γ΄. - Δια να μη μπερδευθή το Στράτευμα με ταις φαμελλιαίς, δίδεται το γεφύρι της δάμπιας του Στορνάρη, και όλοι οι φαμελλίται, εντόπιοι και ξένοι, να ταις συνοδεύσουν και να διαβούν απ’ εκεί. Τα δύο γεφύρια είναι το μεν δια την δεξιάν κολώναν και το της Λουνέττας δια την αριστεράν.
Δ΄. - Κάθε οπλαρχηγός να σηκώνη τους στρατιώτας του ανά έναν από τον προμαχώνα του, ώστε ο τόπος να μείνη εύκαιρος έως εις την ύστερην ώραν.
Ε΄. - Οι από την Μαρμαρούν, άμα σκοτειδιάση, να τραβηχθούν από ένας-ένας και να σταθούν εις την δάμπιαν του Χορμόβα.
ΣΤ΄. - Ο Τζιαβέλας, με όλον το Βοηθητικόν σώμα, να μείνη οπισθοφυλακή× αυτός με όλους θέλει περιέλθει όλον τον γύρον του Φρουρίου να δώση την είδησιν εις όλους και να τους πάρη μαζί του.
Ζ΄. - Το σώμα της Κλείσοβας, οδηγούμενον από τους Οπλαρχηγούς του, να εξέλθη με τα πλοιάρια εις την μίαν της νυκτός, σιγανά, και άμα φθάση εις την ξηράν να σταθή έως εις τας 2 ώρας, όπου θα γίνη το κίνημα απ’ εδώ, να κινηθή και αυτό.
Η΄. - Ο τόπος, το σημείον της διευθύνσεώς μας, θέλει είναι ο Άγιος Σιμεός. Οι οδηγοί θέλουν προσέχει να συγκεντρωθούμεν εκεί όλοι.
Θ΄. - Οι λαγουμτζήδες να βάλουν εις τα φυτίλια φωτιά, λογαριάζοντες να βαστάξουν μετά την έξοδόν μας μία ώρα επέκεινα. Το ίδιον να οδηγηθούν και οι εις τας πυριτοθήκας ευρισκόμενοι ασθενείς και χωλοί. Ηξεύρομεν όλοι τον Καψάλην.
Ι΄. - Επειδή θα πληγωθούν και πολλοί εξ ημών εις τον δρόμον, κάθε σύνδροφος χρεωστεί να τον βοηθή και να παίρνη και τ’ άρματά του, και εάν δεν είναι εκ του ιδίου σώματος.
ΙΑ΄. - Απαγορεύεται αυστηρώς κανένας να μη αρπάξη άρμα συνδρόφου του εις τον δρόμον, πληγωμένου ή αδυνάτου, αργυρούν ή σιδηρούν και φύγη. Όπου φανή τοιούτος, μετά την σωτηρίαν μας θέλει δίδει το πράγμα οπίσω και θέλει θεωρείσθαι ως προδότης.
ΙΒ΄. - Οι φαμελλίται όλοι, άμα προκαταλάβουν τους δύο προμαχώνας αι άλλαι δύο κολώναις, θέλουν κινηθεί αμέσως, ώστε να περιστοιχισθούν από την οπισθοφυλακήν.
ΙΓ΄. - Κανένας να μη ομιλήση ή φωνάξη την ώραν της εξόδου μας, έως ότου να πέση το δουφέκι εις το ορδί του Κιουταχή από την βοήθειαν οπού περιμένομεν και εάν, κατά δυστυχίαν, δεν έλθουν βοήθεια, οι όπισθεν πάλιν θέλουν κινηθή αμέσως, όταν κινηθούν αι σημαίαι.
ΙΔ΄. - Όσοι των αδυνάτων και πληγωμένων επιθυμούν να εξέλθουν και δύνανται, να ειδοποιηθούν από τα σώματά των τούτο.
ΙΕ΄. - Τα μικρά παιδιά όλα να τα ποτίσουν αφιόνι οι γονείς, άμα σκοτειδιάση.
ΙΣΤ΄. - Το μυστικόν θέλει το έχομεν: «Καστρινοί και Λογγίσιοι».
ΙΖ΄. - Δια να ειδοποιηθούν όλοι οι Αξιωματικοί το σχέδιον, επιφορτίζεται ο Νικόλας Κασομούλης, γραμματεύς του Στορνάρη, να περιέλθη από τώρα να τους το διαβάση, ιδιαιτέρως εις τον καθέναν. Εάν δε, εις αυτό το διάστημα, έξαφνα φανή ο στόλος μας, πολεμών και νικών να μείνωμεν έως ότου ανταποκριθούμεν.
Πριν από την παράθεση των τύπων των πυροβόλων όπλων, θα πρέπει να αναφερθεί ο τρόπος λειτουργίας των εμπροσθογεμών όπλων με μηχανισμό πυριτόλιθου.
Το κάθε εμπροσθογεμές αποτελείται από τον μηχανισμό πυριτόλιθου , την κάνη και το κοντάκι
Ξεκινώντας το γέμισμα του όπλου.
Με την χρήση του κόκαλου γεμίσματος ρίχνεται στο εσωτερικότης κάνης ποσότητα μαύρης μπαρούτης. Στην συνέχεια μπαίνει η τάπα, η οποία είναι κατασκευασμένη από χαρτί ή ύφασμα, και με την χρήση της βέργας του όπλου ή του χαρμπιού πιέζεται έτσι ώστε να συμπιεστεί το μπαρούτι. Στο επόμενο βήμα μπαίνει το βόλι στην κάνη, προστίθεται άλλη μια τάπα και ξανά ¨χτύπημα¨ με την βέργα του όπλου। Τέλος σηκώνεται ο κόκορας και το κάλυμα της σκάφης, τοποθετείται μικρή ποσότητα μπαρούτης στην σκάφη και κλείνει το κάλυμα
Λειτουργία του όπλου.
Αφού το όπλο έχει γεμιστεί και έχει τραβηχτεί ο κόκορας, το εμπροσθογεμές μας είναι έτοιμο προς χρήση. Πιέζοντας την σκανδάλη ενεργοποιείται ο κόκορας και με δύναμη χτυπάει την τσακμακόπετρα στην επιφάνεια δημιουργίας σπινθήρα. Με την δύναμη της πρόσκρουσης η επιφάνεια μετατοπίζεται μπροστά αφήνοντας την σκάφη με το μπαρούτι εκτεθειμένη. Το μπαρούτι στο εσωτερικό της αναφλέγετε από την σπίθα που έχει δημιουργηθεί από την πρόσκρουση της τσακμακόπετρας και αυτή με την σειρά της αναφλέγει τη μπαρούτι μέσω της τρύπας στο τέλος της σκάφης που βρίσκεται στο εσωτερικό της κάνης
Τα όπλα που χρησιμοποιηθήκαν κατά τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 χωρίζονται σε δυο κατηγορίες τα αγχέμαχα και τα πυροβόλα. Στην κατηγορία των αγχέμαχων βρίσκονται τα εξής : πάλες, shamshir, γιαταγάνια, χατζάρια /jambiya, kindjal, πέλεκυς, κεφαλοθραύστες καθώς και άλλα μικρά ξιφίδια.
Α Γ Χ Ε Μ Α Χ Α :
ΠΑΛΕΣ : Οθωμανικές σπάθες (kilidj) τις οποίες κρεμούσαν οι αγωνιστές στην αριστερή πλευρά τους και αποτελούσαν το βασικό επιθετικό όπλο τους. Οι πάλες μοιάζουν με τα shamshir με την μοναδική διαφορά τους να βρίσκετε στο φάρδος της λεπίδας και στην κατασκευή της θήκης. Αρχικά οι πάλες αποτελούνται από μια φαρδιά και μακριά λεπίδα η οποία λεπταίνει στο κέντρο της (όπου βρίσκεται και η καμπύλη της) και ξανά φαρδαίνει στο άκρο της. Η καμπύλη που κάνει είναι ιδιαιτέρα έξυπνη καθώς κατανέμει σωστά το βάρος του όπλου, κάνοντας το ιδιαιτέρα εύχρηστο παρά το μεγάλο του μήκος. Το υλικό κατασκευής της λάμας είναι το ατσάλι για μεγαλύτερη αντοχή είτε ακόμα και η δαμασκηνή ατσάλινη πλέξη , ενώ συχνά σε αυτή συναντιούνται χρυσές επιγραφές. Στην λαβή της βρίσκεται ο χαρακτηριστικός προφυλακτήρας σε σχήμα σταυρού ο οποίος δένει την λεπίδα με την λαβή. Η λαβή είναι σε σχήμα Γ δημιουργώντας μια ¨μπάλα¨ στο τελείωμα. Οι λαβές συνήθως ήταν κατασκευασμένες από κόκαλο ή ξύλο. Σπανιότερα συναντάτε σε αυτές και το μέταλλο ως υλικό κατασκευής. Η θήκη της πάλας κατασκευαζόταν από ξύλο το οποίο απέξω ντυνόταν με μεταλλικά μέρη και δέρμα. Τα μεταλλικά μέρη μπορούσαν να είναι από μπρούτζο ή από ασημί. Συνηθισμένος συνδυασμός για την εποχή ήταν το ντύσιμο της θήκης με μέταλλο στο επάνω μέρος , στην μέση με δέρμα και στο τελείωμα πάλι με μέταλλο. Το μέταλλο της θήκης ήταν συχνά στολισμένο με σκαλίσματα ή με σαββάτι. Τέλος η δεύτερη διαφορά της πάλας συναντιόταν στον τρόπο που δένονταν καθώς έφερε δυο κρίκους ανάρτησης , οι οποίοι βρίσκονταν ο κάθε ένας σε διαφορετική πλευρά (ένας δεξιά , ένας αριστερά) σε αντίθεση με το shamshir που τους είχε στην ίδια πλευρά.
ΑΣΗΜΕΝΙΑ ΠΑΛΑ
ΜΠΡΟΥΤΖΙΝΗ ΠΑΛΑ
SHAMSHIR: Οθωμανική σπάθη η οποία ελάχιστα διαφέρει από την πάλα. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως οι διαφορές μεταξύ πάλας και shamshir είναι οι κρίκοι ανάρτησης και το σχήμα της λάμας. Κατά τα άλλα τα δυο ξίφη είναι ¨πανομοιότυπα¨ και στο ¨γενικό¨ σχήμα καθώς και στα υλικά κατασκευής. Περίφημο και παράξενο είναι το shamshir του Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά του τουρκοφάγου, το οποίο διέθετε πριονωτή λάμα και από τις δυο πλευρές και ασημένια θήκη.
ΜΠΡΟΥΤΖΙΝΟ SHAMSHIR
SHAMSHIR ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΑΡΑ
ΓΙΑΤΑΓΑΝΙ: οθωμανικού τύπου μεγάλο μαχαίρι το οποίο τοποθετείτο από τους αγωνιστές στο σελάχι (δερμάτινη θήκη που δενόταν στην μέση, και περιείχε θήκες, στις οποίες τοποθετούνταν όπλα και άλλα χρήσιμα αντικείμενα). Το γιαταγάνι ήταν όπλο που χρησιμοποιείτο κυρίως για γιουρούσια , καθώς και γρήγορες επιθέσεις λόγω του μικρού βάρους του και του μαζεμένου μεγέθους του σε σχέση με τις πάλες. Γενικά το γιαταγάνι ήταν πολύ διαδεδομένο, και υπήρχε σχεδόν σε όλους τους αγωνιστές σε σχέση με τις πάλες και άλλα αγχέμαχα που δεν τα κατείχαν όλοι. Το σχήμα του γιαταγανιού είναι σχεδόν επίπεδο , ενώ σε ορισμένα υπάρχει μια μικρή κλίση στο κέντρο της λάμας. Οι λάμες τους συχνά έφεραν χρυσές ένθετες επιγραφές, συνήθως ψαλμούς από το κοράνι καθώς και στοιχεία του κατασκευαστή και του ιδιοκτήτη του όπλου. Τα λίγα ελληνικά γιαταγάνια με χρυσές επιγραφές συνήθως έφεραν την αρχή του 34ου ψαλμού του Δαβίδ «Κύριε δίκασον τους αδικούντας με, και πολέμησον τους πολεμούντας με». Χαρακτηριστικό των περισσοτέρων γιαταγανιών είναι η λαβή που συνηθέστερα αποτελείτε από δυο ¨αυτιά¨. Η λαβή των γιαταγανιών είναι αυτή που τα χωρίζει σε διάφορες κατηγορίες. Υπάρχουν τα κοκάλινα , τα μεταλλικά , τα συρματερά και τα ¨Τ¨. Τα κοκάλινα όπως το αποκαλύπτει και το όνομα τους έχουν λαβή από κόκαλο ζώου , είτε λευκό (συνήθως από καμήλα) είτε μαύρο. Τα μεταλλικά είναι κυρίως από ασημί αλλά υπάρχουν και μπρούτζινα καθώς και χρυσά , τα σχήματα στην λαβή τους διαφέρουν καθώς συναντιούνται διάφορα είδη λαβής (μερικά και χωρίς ¨αυτιά¨). Τα συρματερά αποτελούνται από μεταλλικές λαβές οι οποίες μιμούνται το σχήμα του κόκαλου και εξωτερικά καλύπτονται από μια τεχνοτροπία κατασκευής σχεδίων από λεπτό σύρμα (κυρίως βαλκανικής προέλευσης). Τέλος τα ¨Τ¨ είναι γιαταγάνια που έχουν μεταλλική λαβή αλλά το σχήμα της διαφέρει πολύ από τα υπόλοιπα δημιουργώντας ένα σχήμα ¨Τ¨. Οι θήκες από τα γιαταγάνια αποτελούνται από ξύλο το οποίο είναι ντυμένο με μέταλλο (μπρούτζο , χρυσό , ασήμι ) , δέρμα και βελούδο. Τα τρία αυτά υλικά μπλέκονται συχνά και συνυπάρχουν, δημιουργώντας διάφορους συνδυασμούς. Στα πιο ¨πλούσια¨ υπάρχουν ασήμι με σαββάτι , σκαλιστό ασήμι, σκαλιστά επίχρυσα τμήματα συνδυασμένα με δέρμα κ.α..
ΚΟΚΑΛΙΝΟ ΓΙΑΤΑΓΑΝΙ
ΜΕΤΑΛΛΙΚΟ ΓΙΑΤΑΓΑΝΙ
ΣΥΡΜΑΤΕΡΟ ΓΙΑΤΑΓΑΝΙ
ΓΙΑΤΑΓΑΝΙ ΤΥΠΟΥ "Τ"
JAMBIYA / ΧΑΤΖΑΡΙ: αραβικό μαχαίρι που τοποθετείτο και αυτό στο σελάχι. Το μαχαίρι αυτό συναντάτε μέχρι και σήμερα σε πολλά αραβικά κράτη ως αξεσουάρ της ενδυμασίας. Την εποχή του 1821 λόγω των πολλών Αράβων και Αιγυπτίων που πολέμησαν ως μισθοφόροι των Οθωμανών, υπήρχαν πλήθος τέτοιων μαχαιριών στον ελληνικό εξοπλισμό προερχόμενα από λαφυραγώγηση. Το μαχαίρι αυτό είναι ιδιαίτερα κυρτό δημιουργώντας ένα σχήμα ¨j ¨. Τα υλικά κατασκευής του διαφέρουν από απλό ξύλο και κόκαλο μέχρι πολύτιμους λίθους , ασήμι και χρυσό.
ΧΑΤΖΑΡΙ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΡΑΤΖΑ
KINDJAL: καυκάσιου τύπου μαχαίρι, κυρίως από την Γεωργία, με χαρακτηριστική φαρδιά λάμα η οποία ήταν αιχμηρή και από τις δυο πλευρές. Το μαχαίρι αυτό όπως και τα προηγούμενα φοριόταν στο σελάχι . Η λαβή των kindjal ήταν κατασκευασμένη από κόκαλο η ξύλο και είχε σχήμα ¨I¨ δημιουργώντας ένα ημικύκλιο στο πίσω μέρος. Τέλος η θήκη του είχε ξύλο ως βασικό δομικό υλικό και απέξω ήταν ντυμένη με μέταλλο και δέρμα . στα περισσότερα συναντάτε ασήμι με σαββατι. Υπάρχουν βέβαια και αυτά με τους πολύτιμους λίθους και χρυσά ένθετα στην λάμα που ήταν στην κατοχή των ευπορότερων.
KINDJAL
ΠΕΛΕΚΥΣ: Αρκετοί αγωνιστές χρησιμοποιούσαν πέλεκυς ως επιθετικό όπλο. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης χαρακτηριστικά είχε ένα ζευγάρι ασημένιους πέλεκυς. Τα κρεμούσαν στο πλάι τους και τα χρησιμοποιούσαν επιτιθέμενοι με μεγάλη δύναμη προκαλώντας σοβαρά τραύματα και ακρωτηριασμούς στους αντιπάλους. Τα τσεκουριά αυτά ήταν αρκετά λεπτοκαμωμένα με μακριά λαβή. Ενώ στην κεφαλή έφεραν σκαλίσματα και ένθετες οθωμανικές επιγραφές.
ΠΕΛΕΚΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΡΑΊ΄ΣΚΑΚΗ
ΚΕΦΑΛΟΘΡΑΥΣΤΕΣ: μεταλλικοί οθωμανικοί κεφαλοθραύστες που χρησιμοποιείτο από διαφόρους οπλαρχηγούς (κυρίως) ως επιθετικό όπλο. Ξακουστός ο ασημένιος κεφαλοθραύστης του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Σχηματικά αποτελείτο από ένα μεταλλικό σωλήνα που στο επάνω μέρος διέθεταν ένα στρογγυλό τμήμα από πολλά μεταλλικά μέρη .
